بیخوابی در کودکان بسته به اینکه کودک در چه گروه سنی قرار دارد علل مختلف و روشهای درمان متفاوت دارد. هرچند درمان بیخوابی به کمک گرفتن از روانشناسان نیازمند هست اما در این مجال ،راهکارهای مختصر و اولیه ای ارائه می شود ، که امیدواریم برای خانواده ها مؤثر باشد.توجه داشته باشید که بیخوابی گاهی به علت بیماریهای جسمی یا روانشناختی اتفاق می افتد که باید حتما علت زمینه ای بررسی و درمان شود. اختلالات خواب بسیار گسترده هستند و بیخوابی هم می تواند به صورت اختلال در به خواب رفتن یا اختلال به صورت بیدار شدن مکرر یا زود از خواب بیدار شدن باشد. آنچه ما در این مقاله آورده ایم درباره اکثریت کودکان هر رده سنی بدون داشتن بیماری زمینه ای می باشد و برای هر کودکی مشکلات خواب باید به طور جداگانه بررسی شود.
بیخوابی در شیرخواران و نوپایان
در این رده سنی مشکل بیشتر در شروع خواب هست، چون آموزش دیده اند با روشهایی مثل تکان خوردن یا تغذیه که به حضور والدین نیاز دارد به خواب بروند و در نتیجه زمانی که به طور طبیعی در طول خواب شب ،بیدار می شوند هم به تنهایی قادر نیستند به خواب بروند و گریه می کنند یا به اتاق والدین می روند،برای حل این مشکل یک راه حل آن است که کودک را در ساعت معین در حالی که خواب آلود، ولی بیدار است به رختخواب ببرید و به اعتراض او اعتنا نکنید تا صبح فردا، البته این روش مورد پسند خانواده ها نیست، اما روش دیگر آن هست که والدین کودک را ترک کنند و با فاصله دوباره به او سر بزنند تا مطمئن شوند که خوابیده ،تنظیم این فاصله به تحمل خانواده برای گریه شیرخوار و به میزان بی قراری شیرخوار بستگی دارد.برای کودکان بزرگتر جایگزینهایی مثل عروسک یا پتو موقع خواب، و تشویقهایی مثل ستاره می تواند کمک کننده باشد.
بیخوابی در بچه های پیش از دبستان
مشکل عمده در این گروه سنی ،امتناع از رفتن به رختخواب است، که معمولا نشانه عدم موفقیت خانواده در تعیین قانون برای ساعت خواب یا عدم جدیت خانواده در اجرای این قوانین هست،هرچند گاهی بیماریهای زمینه ای مثل آسم مانع از خوابیدن کودک می شود، وگاهی علت این امتناع عدم تطابق ساعت طبیعی بدن کودک با برنامه مورد نظر والدین است.
راه حل این مشکل آموزش به والدین برای قرار دادن قانون معین برای خواب و پرهیز از رفتارهایی که باعث به تأخیر افتادن خواب می شود (نظیر گرسنگی کودک موقع خواب،اتاق خواب خیلی گرم یا خیلی سرد، اتاق خواب پر سر و صدا و روشن در زمان خواب، تلویزیون در اتاق خواب، استفاده از اتاق خواب برای تنبیه کودک در طول روز، استفاده از چای و کاکائو نزدیک خواب، انجام فعالیتهای پر انرژی نزدیک خواب ) می باشد. تشویق کودک مثلا با ستاره اینجا هم می تواند مفید باشد. البته در عمل شاید نزدیک کردن ساعت خواب ، به ساعت بدن کودکتان و سپس به تدریج به عقب بردن آن هم مؤثر باشد. در مورد کودکان بزرگتر آموزش تکنیکهای آرامش بخش به کودک ، به او کمک می کند که راحت تر بخوابد.
عدم تطابق نیاز بدن و نظر والدین
زمانی که کودک بدون ناراحتی و استرس فقط ساعاتی از آغاز یا وسط یا پایان خوابش را کاملا بیدار است این بدان معنی هست که بدن او به این مقدار خواب نیاز ندارد.
بیخوابی در کودکان بزرگتر و نوجوانان
در این گروه بی خوابی به علت مهمانیها و دورهمیهایی که مانع خواب می شود و هم به خاطر افزایش سطح بیداری فیزیولوژیک، رخ می دهد. این کودکان درباره بی خوابی و عوارض روزانه آن بسیار نگران هستند، باید به آنها روشهای آرامبخشی را آموزش داد تا استرسشان کم شود و نیز آنها باید برنامه خواب و بیداری منظمی داشته باشند، و فقط برای خوابیدن به رختخواب بروند، و اگر خوابشان نمی برد از رختخواب بیرون بیایند، در طول روز نخوابند، حتما ساعتی از روز را بیرون و در معرض آفتاب باشند، فعالیت ورزشی انجام دهند، قبل از خواب فعالیتهای پر انرژی انجام ندهند، گرسنه به رختخواب نروند ولی غذای سنگین هم نخورند، قبل از خواب موادحاوی کافئین مصرف نکنند، و از داروهای خواب آور مثل ملاتونین بدون دستور پزشک استفاده نکنند.
